We staan massaal op omvallen door de coronacrisis: ‘Mentale golf komt eraan’
Hoe zit het met mijn baan en blijf ik gezond? Een groot deel van de Nederlanders maakt zich ernstige zorgen over de toekomst. Burn-outs liggen en masse op de loer, zo menen psychologen. “Naast een tweede coronagolf komt er ook een mentale golf aan.”
Horecazaken moesten tijdens de lockdown sluiten, bijna niemand boekt meer een dure vakantie en oma is ziek. We piekeren ons suf, hoe moet dit verder? En even stoom afblazen zit er ook al niet in, nu evenementen zoals voetbalwedstrijden en festivals zijn afgelast.
Piekergedachten
Vier miljoen Nederlanders staan op omvallen, schat neuropsycholoog Erik Matser. “In een normale situatie telt Nederland 1 miljoen verborgen burn-outs. Het gaat om mensen die – als de stress toeneemt – binnen drie tot zes maanden omvallen. Door de coronacrisis is dat aantal verviervoudigd. We kunnen onze piekergedachten niet langer afschudden door een opeenstapeling van slecht nieuws.”
Hij baseert de cijfers op onderzoek van het Nationaal Centrum Preventie Stress en Burn-Out dat testonderzoek (Vitality Mind Challenge) deed onder 427 beroepskrachten, die MBO, HBO of academisch zijn geschoold. Die cijfers zijn doorgerekend naar de hele beroepsbevolking.
Matser spreekt over een emotionele pandemie. “Als dit zo doorgaat hebben we over een half jaar niet alleen een virologische tweede golf, maar ook een mentale golf. En daar is de geestelijke gezondheidszorg niet klaar voor.”
“We kunnen onze piekergedachten niet langer afschudden door een opeenstapeling van slecht nieuws.”
Rouw
Mensen zijn gewoontedieren, meent psychologe Janske van Eersel. Ze deed onderzoek naar rouw bij baanverlies. “Als we het baanverlies onrechtvaardig vinden, en dat is bij corona zo, dan is de kans groter dat je vastloopt in rouw na je ontslag. Mensen blijven hangen in hun vragen: hoe kon dit gebeuren?”
Een bedrijf kan mensen het beste bij de hand nemen, adviseert ze. “Deel alvast mee dat het slecht gaat. Zeg het ook als je het niet weet, dat je niet verder dan drie maanden kunt kijken. Werknemers waarderen die openheid. Je voorkomt ermee dat ontslag uit het niets komt en mensen bitter en boos vertrekken.”
Piekeren
Als je bedrijf zelf niet open over de boekhouding is, vraag er dan naar als werknemer. “Want met piekeren over vermoedens van ontslag kom je er niet.”
Ons stressniveau is door de coronacrisis veel hoger dan normaal, legt de psychologe uit. We zijn gewoontedieren en zijn onze routine door het virus kwijt. “Op donderdagavond voetballen en op vrijdag naar de bios? Die structuren zijn weg terwijl ons hoofd juist rustig wordt van houvast.”
Extra druk op psychische zorg door corona: meer stress en depressie
Door de coronacrisis zijn we erachter gekomen dat de wereld niet maakbaar is, meent Matser. Hij vergelijkt het met een oorlogssituatie. “Mensen zijn beperkt in hun vrijheid. Jongeren kunnen elkaar niet ontmoeten op school, maar we kunnen ook geen normaal afscheid meer nemen van dierbaren bij overlijden of elkaar feliciteren bij mooie momenten.”
Massa-autisme
Hij spreekt over massa-autisme: “Dit opgelegde gedrag past niet bij de mens. De regering moet echt aandacht geven aan de emotionele kant van het coronavirus. Ik mis een psycholoog in het Outbreak Management Team.”
Als we stress ervaren, maken de bijnieren adrenaline en cortisol aan. Als de stress lange tijd aanhoudt, wordt het cortisolniveau te hoog. Je lichaam blijft in overlevingsmodus staan.
“We zien op hersenscans dat de hypocampus kleiner wordt. We hebben meer moeite om dingen te onthouden”, weet de neuropsycholoog.
“Vechten of vluchten. En als uiteindelijk alle energie is opgebruikt en je depressief op de bank zit, is het reptielenbrein actief. Alle vechtlust is eruit.”
Permanente schade aan hersenen
Langdurige negatieve gedachten veroorzaken ook cognitieve functiestoornissen, blijkt uit recent onderzoek. Matser: “Het kan leiden tot eiwitafzettingen in de hersenen, waardoor neurologische problematiek kan ontstaan. We moeten hier nog veel onderzoek naar doen, maar die schade aan de hersenen is niet meer terug te draaien.”
Ons brein bestaat uit drie delen, legt Van Eersel uit. Het reptielenbrein, het zoogdierenbrein en het mensenbrein. Het mensenbrein is rationeel, we analyseren en nemen gedegen beslissingen. Als de spanning hoger wordt, komt het zoogdierenbrein in actie. “Vechten of vluchten. En als uiteindelijk alle energie is opgebruikt en je depressief op de bank zit, is het reptielenbrein actief. Alle vechtlust is eruit.”
bron: RTLNieuws